(Zwolle 1867 - 1960 Blaricum)
Emilia Maria Francisca (Emilie) van Kerckhoff werd op 26 januari 1867 in Zwolle geboren als zesde van zeven kinderen. [afb. a] Het gezin behoorde tot de gegoede burgerij: Van Kerckhoff genoot een opvoeding waarin kunst en cultuur een voorname rol speelden en haar vader was rechter in Arnhem.1 Op haar achttiende ging Van Kerckhoff naar Den Haag, waar ze tussen 1885-1891 leerling aan de Academie van Beeldende kunsten was.
Na haar opleiding was Van Kerckhoff actief als naaldkunstenares en ontwierp ze ex libris en boekomslagen, zoals die voor Afgoden van Anna Ekker in 1897. [afb. b] Ze exposeerde op de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid in 1898 in Den Haag met drie boekbanden, geborduurde kussens, een paneel voor een haardscherm en een ontwerp voor een schoorsteenkleed. Van Kerckhoff verkocht haar boekbanden in Den Haag bij De Wekker, een door vrouwen opgerichte winkel voor huisarbeid en reformkleding.2 Ook was ze direct na oprichting in 1900 als sierkunstenares kort aan het ’t Binnenhuis verbonden. In deze periode leerde Van Kerckhoff haar levensgezellin kennen, de beeldhouwer Saar de Swart. Ze namen in mei 1898 hun intrek in villa ‘De Hoeve’ in kunstenaarsdorp Laren en ontvingen daar prominente schrijvers, componisten en kunstenaarsvrienden zoals Alphons en Elsa Diepenbrock, Gustav Mahler en Lodewijk van Deyssel. Het echtpaar Singer en Henriette Roland Holst waren buren.
In de jaren die volgden was Van Kerckhoff vooral actief als schrijver: ze was vanaf 1906 betrokken bij de eerste jaargangen van het tijdschrift De vrouw en haar huis en publiceerde vanaf 1909 meermaals in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift over musea en dans- en volkskunst3. Daarnaast was Van Kerckhoff actief bij de Hilversumsche Kunstkring en ontwierp ze in 1907-1908 dameskleding.4
Van Kerckhoff reisde in 1910-1911 naar Nederlands-Indië en maakte daar aquarellen en tekeningen van de inwoners, flora en fauna [afb. c-e]. Na terugkomst verwerkte Van Kerckhoff haar reiservaring in woord en beeld in het boek Java. Beelden van volksleven en bedrijf (1912).5 Mogelijk werd ze naar aanleiding van haar reis en boek gevraagd als lid van de sub-commissie Koloniën van de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913. Deze tentoonstelling werd door de vrouwenbeweging georganiseerd en toonde de vooruitgang van de positie van de Nederlandse vrouw in de afgelopen honderd jaar. Van Kerckhoff zond ook werk in voor de afdeling beeldende kunst.
238 x 318 mm, Singer Laren.
In 1914 vertrok Van Kerckhoff naar Rome en vier jaar later vestigde ze zich op Capri, waar ze in het dorp Anacapri de villa ‘Casa Surya’ liet bouwen.6 Na een rondreis op het Italiaanse vasteland publiceerde Van Kerckhoff in 1923 haar tweede boek, Oud-Italiaansche villa’s, tuinen en parken. Reislust bracht Van Kerckhoff in de jaren die volgden buiten Europa: ze keerde terug naar Nederlands-Indië en bezocht Egypte, India, Sri Lanka, Nepal, Bhutan en Maleisië. Tijdens deze reizen legde Van Kerckhoff haar indrukken vast in schetsboekjes en reisdagboeken, die zich tegenwoordig in de collectie van het Nationaal Museum van Wereldculturen bevinden.
In 1954 verhuisde Van Kerckhoff terug naar Nederland en nam ze haar intrek in een rusthuis in Blaricum. Op initiatief van haar oude buurvrouw Anna Singer werd Van Kerckhoff in 1957 ter ere van haar negentigste verjaardag een solotentoonstelling in Hotel Hamdorff in Laren aangeboden.7 Uit de nalatenschap van Anna Singer bevinden zich nog 15 werken van Van Kerckhoff in de collectie Singer Laren, waaronder het borduursel De Wilde Zwanen, dat ze in 1913 voor de gelijknamige villa van het echtpaar Singer maakte. [afb. f] Van Kerckhoff overleed op 24 oktober 1960 op 93-jarige leeftijd.
Auteur: Marthe Kes
Noten
1. Jaap Versteegh, ‘’Pruikeling’ op reis. Emilie Kerckhoff, illustratrice, grafisch ontwerpster en schrijfster’, in: De Boekenwereld. Magische Miniaturen, jaargang 34 nummer 1 2018, pp. 52-55, p. 52.
2. ‘Haagsche Kroniek. Huisarbeid en Reformkleeding’, in: Algemeen Handelsblad, 21 mei 1899.
3. Marjan Groot, Vrouwen in de Vormgeving, Rotterdam 2007, pp. 36.
4. Ton van Kalmthout, Multidisciplinaire kunstkringen in Nederland tussen 1880 en 1914, Hilversum 1998, p. 158; Groot 2007, p. 496.
5. Dit boek werd in 1920 opgenomen in Tentoonstelling van oude en nieuwe boekkunst in de Nederlanden in het Gemeentemuseum in Den Haag en het Stedelijk Museum te Amsterdam.
6. De Swart kwam rond 1922 ook naar Capri en verbleef de eerste paar jaar in een pension in het dorp Anacapri. In 1927 liet Van Kerckhoff in de tuin een atelierwoning voor De Swart bouwen, waar zij tot haar dood in 1951 woonde. Jaap Versteegh schreef over de relatie van Van Kerckhoff en De Swart in: Jaap Versteegh, ‘De karmische band tussen Emilie van Kerckhoff en Sara de Swart’, in: Tijdschrift voor biografie, najaar 2015 jaargang 4 nr. 3 pp. 14-22.
7. Versteegh 2018, p. 55.