Brantjes, De Weduwe N.S.A. (Brantjes)

(Purmerend 1895 - 1904)

a. Twee vazen, ca. 1900/04; glanzend geglazuurd aardewerk, hoogte 24 en 21 (de rechter vaas langdurig bruikleen ICN).

De firma Brantjes is voortgekomen uit een fabriek voor vuurvaste bakstenen en smeltkroezen, die in 1886 door Nicolaas Brantjes in Purmerend werd opgericht. Nog datzelfde jaar overleed hij en nam zijn weduwe, Petronella Brantjes-van Rijn, de leiding van de fabriek over. Enige tijd later maakte zij kennis met Egbert Estié en op zijn aanraden liet ze in 1895 haar fabriek overschakelen op de productie van sier- en gebruiksaardewerk. Kennelijk verliep de verkoop van dit nieuwe product voorspoedig, want al in 1897 moest de fabriek worden uitgebreid. Datzelfde jaar verliet Estié overigens Purmerend alweer om in Gouda een eigen aardewerkfabriek te stichten: Zuid-Holland. Aangezien er geen bedrijfsarchief bewaard is gebleven, is er maar weinig over de gang van zaken bij Brantjes bekend. Er valt niet veel meer over te vertellen dan dat de fabriek in 1904 fuseerde met de ceramiekfabriek ‘Haga’ van H.F. Antheunis uit Den Haag en dat deze nieuwe firma, waarmee Petronella Brantjes-van Rijn geen betrokkenheid meer had, onder de naam ‘Haga’ in Purmerend werd voorgezet en al in 1907 failliet ging.
In de negen jaar van zijn bestaan heeft Brantjes een divers assortiment aan aardewerk geproduceerd, deels vrij traditioneel van vormgeving, maar deels ook verrassende modern en origineel. Aan dat laatste deel van de productie heeft de fabriek haar reputatie te danken als een van de interessantste producenten van Art Nouveau-aardewerk in Nederland. De basismodellen lijken meestal duidelijk te zijn afgeleid van de ontwerpen van Colenbrander waarmee Rozenburg zoveel succes had, maar zijn vaak wat breder en ronder van vorm; een karakteristiek ‘Brantjes’-model is de hier afgebeelde, wat lage, buikige amfoor. De decoratie is wèl geheel eigen en oorspronkelijk en wordt gekenmerkt door vrolijke, kleurige bloem- en plantmotieven die ondanks hun sierlijke stilering nog duidelijk herkenbaar zijn.
Welke kunstenaars wat hebben ontworpen en/of uitgevoerd, is niet helemaal duidelijk, omdat veel signaturen niet tot een naam te herleiden zijn. De meeste medewerkers zijn, voor zover hun naam al is overgeleverd, nauwelijks buiten Purmerend bekend geworden; een aantal van hen is ongetwijfeld opgeleid aan de plaatselijke tekenschool, waar in deze periode o.a. Willem Penaat les gaf. Verder is bekend dat Willem Brouwer en Chris Lanooy enige tijd voor Brantjes hebben gewerkt, maar alleen van de laatste zijn enkele gesigneerde stukken bekend. Het doet er echter ook niet zoveel toe, want uit de stilistische uniformiteit van de productie valt op te maken dat er kennelijk een sterke artistieke wisselwerking tussen de medewerkers heeft bestaan.

Dit artikel (van de hand van Jan Jaap Heij) is met toestemming van de rechthebbenden (Drents Museum en uitgever WBOOKS BV) ontleend aan het boek 'Vernieuwing & Bezinning' dat niet meer zal worden herdrukt.

Copyright afbeeldingen:
a. Tom Haartsen, Ouderkerk a/d Amstel